Nefis: Fındık faresi gören terbiye edilmiş kediye.
Nefs-i Emmare (Hayvan Nefsi): Pis kokan gübreye.
Dünya Sevgisi: Şaraba benzer. (Ateşe girmeye cesaret verir.)
Dünya:
- Yılanlı korkunç bir kuyuya benzer.
- Tuzağa benzer, yemi ise isteklerdir.
- Dünya 2 kapısı olan bir ev gibi bir kapıdan girip, ortada biraz durup sonra öbür kapıdan çıkan bir adam misali dünyada kalış
İdrak: Gemiye benzer 3 derecesi vardır.
- Denize bakarız bir duman yükseliyor deriz ki gemi geliyor bu ilmel yakindir.
- Sahilde bekliyoruz gemi yoklarşı onu gördük bu aynel yakindir.
- Gemi limana geldi içine girdik bu da hakkal yakindir.
Miraç: Geminin içine girmektir. (Resulallah (sallallahu aleyhi vesellem) Miraçta eşyanın içine girmiştir.)
İdrak edememe: Eşeğe benzer. Ona katır boncuğuyla inci birdir. Domuza benzer. Önüne elmas sersen anlamaz değererini ancak kuyumcu anlar.
Sabır:
- Şifalı acı ota benzer. hem acıtır hem tedavi eder.
- Öyle bir ipe benzer ki kopacak sanırsın oysa o gittikçe güçlenir.
- Demir kalkana benzer.
- Sevinç anahtarına benzer.
- Genişliğe ulaşmanın anahtarıdır.
- İçinde inci bulunan sedefe benzer (kabuğu kırılan sedef sana üzünütü vermesin çünkü içinde inci vardır.
- İncecik sırat murat içinde murat Hakka tevekkül Hakka itimat.
Aramak:
- Zulüm peşindeysen zalimsin.
- Aşkı arıyorsan Aşıksın
Aşık:
- Kalabalık arasındaki aşık gökte yıldızlar arasında parlayan ay gibi belli olur.
- Aşık olmayan insan yemişsiz ağaca benzer.
- Aşk nasır gibidir. Ya acıya acıya adım atacaksın, ya da acıyıta acıta söküp atacaksın.
- Aşk engin denize benzer ne başı ne sonu vardır.
- Aşk davaya benzer cefa şahididir. şahit yoksa davayı kazanamazsın.
- Aşk uçurumdan düşmeye benzer o yüzden adı yar’dır.
İnsan:
- Yağmur tanesi gibidir. Kimi çamura kimi gül yaprağına düşer.
- Su gibidir. Acı su da tatlı su da berraktır. Görünüşe aldanma.
- Kaf dağına benzer. Kaf dağı kadar olsada kefene sığacak kadar küçüktür. Unutulmamalı herşeyin bir hesabı var üzdüğün kadar üzülürsün.
- Gözden ibarettir gerisi cesettir.
- Neyi arıyorsa o’dur.
Zeka:
- Hazinedardır. İman hazine iblis hırsız.
- Ağır yüktür.
Sevdiğini Kaybetmek: Dişini kaybetmeye benzer. Acısını o an yaşar yokluğunu ömür boyu.
Mal Mülk: Geminin altındaki suya benzer. Gemiyi yüzdürür. İçindeki su ise gemiyi batırır.
Doğruluk:
- Doğru olursan ok gibi uzağa atarlar.
- Doğru söylemek ayna, tereazi gibidir. biri incicek sakınıcak diye doğruyu söylemekten kaçınmazlar.
Güven: Ruha benzer terk ettiği bedene asla dönmez.
Eğri Olmak: Eğri olursan yay gibi elde tutarlar.
Zulüm: Yerine koymayıp başka yere koymak.
Kalabalık: Aldanma yanlız öleceksin.
Adalet: Her şeyi yerine koymak.
Ölmek: Kuyudan ovaya çıkmaya benzer.
Dert: Yokluğa götüren rahvan ata.
Gözyaşı:
- Şehit kanına benzer
- Bulutların ağlayıp yeşilliği güldürmesine benzer.
Kadın:
- Bilene nefes, bilmeyene nefis
- Hayırlı kadın Allah’tan bir ikram, hayırsız kadın ağır bir imtihana benzer.
Sevgi:
- Emin olmadığın sevgi dibini görmediğin suya benzer.
- Sevene filler karınca gelir, sevmeyene karınca yük gelir.
- Gülü seviyorsan dikenine katlanıcan, deryayı seviyorsan dalgasına katlanıcan, kavuşmayı seviyosan ayrılığına katlanıcan, sevgiliyi seviyorsan nazına katlanıcan.
Kabir: Azıksız kabir vapursuz denize açılmak gibidir.
Kalb: Kırık kalb kopan gülün dalında durmasına benzer.
Cahil:
- Öküze benzer korkulur silahı var aklı yok.
- Yanında kitab gibi sessiz ol.
Göz: Ya merhametin ışıldadığı bir kandile benzer ya da nefretin ışıldadığı bir kandile.
Sanat: Allah’ı aramak.
Allah Aşkı: Bir pınara benzer içtikçe daha çok susanır.
Marifet: Nefsi silmek değil, bilmektir.
Bilgi: Sınırı olmayan denize benzer
Hırs: Körlüğe benzer.
Düşünmek: Gül düşünülür gülistan olunur, diken düşünülür dikenlik olur.
Açlık: İlaçların padişahına benzer.
İlim: Akılsıza ilim öğretmek eşkiya eline kılıç vermeye benzer.
Dil: Perdeye benzer gönlün perdesidir, perde kımıldadı mı sırlara ulaşılır.
Hediye: Dost yanına hediyesiz gitmek buğdaysız değirmene gitmeye benzer.
Rükü Secde: Allah kapısına vuran tokmağa benzer kapıda durana kapı açılır.
Çok günaha dalan kişi: Karaya oturan gemiye benzer her kaptan kurtaramaz.
Dünya-Ahiret: İki kumaya benzer birini razı edersen diğeri kızar.
Başa sıkıntı geldiğinde Allah’a dönme: Annesinin azarlayıpta yine de annesine dönen çoçuğa benzer.
İyilik Kötülük: Bir ihtiyarın beslediği siyah beyaz köpeğe benzer, Bunları güreştirirken “hangisi kazanacak?” diye soran torununa, “her yarışın bir kazananı var, hangisini daha iyi beslersem o kazanacak.” der.
